Fez: bizarre stad

In mijn vorige reisverslag over Chefchaouen zei ik, later meer over Fez. Ondertussen ben ik al een week thuis en heb nu pas de tijd gevonden om te vertellen over deze bijzondere oude stad in Marokko.
Onze reis naar Fez ging met de bus, een krakkemikkige bus, eentje die we hier in Marokko nog niet zo hadden gezien. Over het algemeen is het openbaar vervoer erg netjes, met name de trein die stúkken beter is dan de 100 jaar oude sprinters naar Enschede. Maargoed, 4 uurtjes met die bus zonder beenruimte (zo fijn als je lang bent….) kwamen we aan in Fez. We waren al eerder in Fez geweest op een busstation toen we moesten overstappen maar dit herkende ik niet. Het was een soort parkeerplaats met wat kraampjes aan een snelweg waar ontzettend veel taxi’s stonden. Wij dachten, nou mooi want we moeten toch een taxi hebben. Ik had een Riad geboekt via Airbnb maar geen van de taxi’s begreep het adres en reed door. Na een stuk of 10 taxi’s werden we er wel een moedeloos van, hoe moesten we er nou komen. Een lokale man probeerde ons te helpen en zei dat we naar Sidi Boujida moesten, schijnbaar een wijk ofzo. Toen dachten we ah mooi gaan we daarheen en vragen we dan verder. Vervolgens ging geen van de taxi’s die richting op, grrrrr. 20 taxi’s verder ging er gelukkig eentje die kant op en waren we onderweg. We stopten op een drukke rotonde en hij zei dat we hier moesten zijn… dat voelde niet erg veilig. Het deed me een beetje denken een oorlogsgebied zoals je dat op tv ziet, die oude kleine huizen, de drukte op straat, ontzettende zooi, geen toerist te bekennen (hoewel ik dat normaal heerlijk vind, had ik hier een beetje een gek gevoel bij). Ik probeerde de taxi chauffeur te vragen waar onze Riad was door hem het adres te laten zien maar hij wou ons niet helpen en zei dat we het de politie maar moesten vragen die daar het verkeer stond te ‘regelen’. Dus dat deden we, kwartier later en na heel veel bellen kwamen ze erachter waar het ongeveer moest zijn, die en die kant op en dan links. Klonk heel makkelijk. Was het niet. We raakten meteen verdwaald in het doolhof. Een jongeman wou ons wel helpen en wist waar het was, we hadden er een raar gevoel bij maar dachten laten we kijken waar hij ons heenbrengt en als we het niet vertrouwen gaan we terug. Maar godzijdank kwamen we aan bij de Riad, nadat we die ene jongen geld moesten geven natuurlijk, maar we waren allang blij dat we er waren. Het was bizar, de ingang was in een klein donker steegje en drukte op de bel, er deed een ontzettende aardige man open. Het was bizar. De drukte op straat, de zooi, dat donkere enge steegje waar we vandaan kwamen, kwam dus uit in deze adembenemende Riad. Het was bijna niet te bevatten dat er zo’n groot verschil zat tussen buiten en binnen. Een Riad is trouwens een traditioneel Marokkaans huis of paleis met een binnenin gelegen tuin of binnenplaats die in het oude stadsgedeelte is gelegen. Het woord riad komt uit het Arabisch "ryad" en betekent tuin (google). Ik zou foto’s toevoegen van hoe het eruitzag, het is bijna niet te beschrijven. Er was een zwembad in de binnenplaats en een ontzettend mooi dakterras met een uitzicht over de medina zover als je kon kijken. Een medina is het oude gedeelte van de stad, in Fez een bizarre en bijzondere ervaring om doorheen te lopen. De medina in Fez bestaat uit 10.000 kleine steegjes (als je dit hoort niet zo gek dat de taxi chauffeurs niet precies wist waar onze Riad was….). We hadden daarom ook maar besloten om een gids te nemen voor de volgende dag want verdwalen zouden we anders 100%. We werden door Abdul, onze gids (een echte traditionele moslim met gewaad, mutsje en alles) ’s morgens om 10 uur opgehaald en zouden de hele stad bekijken en werden om 17 uur netjes weer thuisgebracht. Het was een bijzondere dag, het leven in de medina is onvoorstelbaar, als je er tussen loopt geloof je niet dat dit er altijd zo is. Dat besef je je niet als je in Nederland je lekkere luxe leventje leidt. Het is alsof je terug gaat in de tijd, terug naar de middeleeuwen. Alles leeft op straat. Overal markten en ‘winkels’ die gewoon een soort balie hebben aan de straat waar je dingen kan kopen. Vissen worden op straat van hoofd en graden ontdaan, kippen worden geslacht en ontveld waar iedereen bij is en ezels zijn het meest voorkomende vervoersmiddel. Een woord. Bizar.
Abdul vertelde ons dat er een aantal hoofdsteden zijn in Marokko. Rabat is de echte hoofdstad, de hoofdstad van het land. Casablanca is de hoofdstad van de industrie en handel, Marrakech van het toerisme en Fez is de hoofdstad van het handenarbeid. Alles, letterlijk álles wat gemaakt wordt in Fez wordt met de hand gemaakt. Ze zijn onder andere beroemd door de traditionele tanneries (leerlooierijen) wat ook allemaal met de hand en natuurlijke producten wordt gedaan. Ze zijn echte bazen in het maken van mozaiek, op iedere manier die je kan bedenken en meer. De kleren die ze dragen wordt met de hand gemaakt, de tapijten, vazen, kopjes, borden, tassen en zelfs die mooie schaaltjes met kleurrijke figuurtjes worden met de losse hand erop geschilderd.
Het voelde erg gek om het allemaal te zien, het leek een wereld die niet echt was. Maar toch zo ontzettend puur. Als je erdoorheen loopt lijkt het alsof je in een enorme achterwijk terecht bent gekomen, waar je niet moet zijn. Maar zo ziet de hele medina eruit, en het is er niet zozeer onveilig. In al die kleine steegjes, achter die nog kleinere deurtjes zit een heleboel verstopt, van hele armoedige huisjes tot chique Riads. Je kan het er aan de buitenkant niet vanaf lezen. Sommige mensen die er leven zijn nog nooit de medina uit geweest, moet je je voorstellen dat je eigenlijk noooit écht buiten komt. Want het is zo smal en de meeste steegjes zijn overdekt dat je niet het idee hebt dat je buiten loopt, als je 'buiten' komt. Vreemd vreemd vreemd. Maar had dit niet willen missen. Mijn mond is meerdere keren van verbazing open gevallen. En het heeft mijn ogen opnieuw doen openen over deze wereld, ik besef me weer wat een ontzettend luxe leven wij allemaal leven in Nederland en wat een ontzettende zeikerds we zijn (inclusief mijzelf).